گفتوگو با کارگردان «بازی در بازی»، نمایشی با ساختارها و ایدههای روانشناسانه
تعداد بازدید : 4
تئاتر؛ ابزاری برای پاسخگویی به کودکان
نویسنده : مریم محسنی
عاطفه نقوی آخرینبار بههمراه تئاتر گروه ناردونه که خود مؤسس این گروه است نمایش «خرخره دود» را در کانون پرورش فکری کودکانونوجوانان در مقام نویسنده و کارگردان روی صحنه برد. یک سال از اجرای آن میگذرد و هنوز مخاطبین آن نمایش، یاد «خرخره دود» را در نمایش «بازی در بازی»، اثر تازه این هنرمند در خانه کودک زنده میکنند. این هنرمند متولد ۱۳۶۷ در اصفهان و دارای مدرک کارشناسی سینما در گرایش فیلمنامهنویسی است. عاطفه نقوی توانست امسال در سومین دوره جشنواره تئاتر کوثر نطنز مقام اول در طراحی لباس برای تئاتر خرخره دود و همینطور عنوان نویسنده برتر برای این نمایش را کسب کند. این کارگردان تئاتر، فعالیتهای مختلفی در زمینه هنر نمایش انجام داده است که از میان آن میتوان به همکاری با گروههای مختلف تئاتر اصفهان در مقام منشی صحنه، نقشخوان، بازیگر و دستیار کارگردان اشاره کرد. لازم به ذکر است، فعالیت این هنرمند اصفهانی تنها معطوف به تئاتر نبوده و توانسته در این سالها در رشته تخصصی خود سینما نیز به موفقیتهای فراوانی دست پیدا کند.
ساخت چند فیلم کوتاه، حضور در جشنوارهها و کسب عناوین مختلف و همینطور مشارکت در ساخت چند فیلم مستند و داستانی از دیگر فعالیتهای این هنرمند اصفهانی بهشمار میآید؛ همچنین وی با جشنوارههای مختلف درزمینه آموزش، نقدنویسی در بولتنهای جشنوارهها، عکاسی و... همکاری داشته است. آخرین فعالیت این هنرمند علاوه بر نویسندگی و کارگردانی نمایش «بازی در بازی» که تا سیزده دیماه در خانه کودک روی صحنه است، در نمایش «بازگشت به وطن» به کارگردانی محمدرضا رهبری عنواندار سمت دستیار کارگردان بود؛ همچنین نمایشنامه این هنرمند در نخستین جشنواره تئاتر روحاله موفق به راهیابی در مرحله بازبینی شده است. بهانه گفتوگو با این هنرمند اصفهانی استقبال مخاطبین از نمایش بازی در بازی است.
ایده اولیه نمایش بازی در بازی چه بود؟
ایده اولیه نمایش بازی در بازی، جنگ بین کتاب و تبلت بود. سعی داشتم بهنحوی این تقابل میان دو عنصر، یکی فراموششده و دیگری متداول را نشان دهم. ابتدا تصمیم گرفتم این جنگ تنها دو مبارز بیشتر نداشته باشد؛ اما در مراحل بعدی شکلگیری نمایشنامه، نیاز بود که در این میان یک واسط بین این دو مبارز و تماشاچی که کودکان هستند قرار بگیرد؛ پس یک شخصیت از جنس کودکان و با همان خصوصیت رفتاری انتخاب کردم و در ادامه در پیوند داستان ابتدایی نمایشنامه تصمیم گرفتم برای درک بهتر داستان و ملموسبودن آن، از یک داستان که برای کودک و همه نسلها آشناست استفاده کنم: کدو قلقلهزن. این داستان کهنالگو ایرانی با اندک تغییراتی که مبتنی بر کلیت نمایشنامه بود، توانست در انتقال مفهوم و همینطور جذابیت نمایش کمک شایانی بکند.
مهمترین ویژگی این متن به نظر شما چیست؟
سادگی در بیان و ایجاد ارتباط صمیمی با کودکان و نکته بارز آن استفاده از داستان کهنالگو ایرانی یعنی کدو قلقلهزن و ترکیب آن با داستان اصلی نمایش است. درهمتنیدگی این دو داستان به روند کلی نمایش و انتقال مفهوم آن به مخاطب اصلی خود (کودکان) موفق عمل کرده است. این نکته را در این شبهای اجرا بهصورت ملموس از مخاطبین نمایش درک کرده و به من انتقال میدادند.
این متن چقدر مبتنی و متکی به نگاه جامعهشناسی و روانشناسی است؟
شما ناگزیر هستید بهعنوان یک هنرمند زمانی که بهخصوص سراغ کودکان و دنیای آنان میروید، با شناخت وارد شوید. کودکان آگاه هستند و امروز با پیشرفت در تمام زمینهها این آگاهی دوچندان شده است؛ پس لازمه ورود به دنیای کودکان شناخت محیطی است که آنان زیست میکنند و آگاهی کافی درباره دغدغهها، سرگرمیها و شناخت تمام چیزی که کودک امروز را با خود درگیر کرده است. لازمه و شرط اصلی برای یک نمایش بهخصوص از جنس کودکان، جامعهشناسی و روانشناسی کودک است.
رفتن سراغ موضوع کودکان هم سخت است و هم جذاب. چه علاقهمندی باعث شد تا شما بر این سختی غلبه کنید؟
سال گذشته که نمایش «خرخره دود» را در کانون پرورش فکری کودکانونوجوانان روی صحنه بردم این موضوعی که شما مطرح میکنید مرا بر آن داشت که دیگر کار کودک انجام ندهم؛ اما جذابیتها و مهمتر از آن صداقت و پاکی کودکان، شما را وامیدارد که سختیها را به جان بخرید و باز نمایش کودک کار کنید؛ زیرا دنیای کودکان، دنیای خیال و آرزوهاست.
فکر میکنید این نمایش در جذب مخاطب بین مردم موفق عمل کرده است؟
پاسخ به این پرسش کمی سخت است؛ زیرا تئاتر کودک نهفقط در اصفهان که در تهران نیز مهجور واقع شده است. هنرمندانی که در این حیطه فعالیت دارند تنها با حمایت عاطفی مخاطبین اصلی یعنی کودکان به فعالیت خود ادامه میدهند؛ البته بهرغم کملطفی برخی از مدیران. خوشحال هستم که نهفقط نمایش «بازی در بازی» که نمایش «خرخره دود» نیز در سال گذشته توانست در جذب مخاطب موفق عمل کند.
عنوان این اثر به چه چیزی اشاره میکند؟
به بازیهای کودکانه اشاره دارد. کودکان سعی دارند نقش در نقش یک اتفاق و داستان را بیان کنند. شیوه اجرایی این نمایش نیز بر این اساس انتخابشده که کودک با آن نزدیکی کرده و بهنحوی خود را جزئی از این نمایش تصور کند.
بهترین و مطمئنترین راه حمایت از تئاتر در اصفهان چیست؟
دولتی نبودن، نهفقط در زمینه تئاتر که در همه بخشهای کشور. دولت باید از تصدیگری دست بردارد و به یک حامی تبدیل شود؛ بهطوریکه تمام منابع را در اختیار افراد مختلف قرار دهد، نه یک فرد خاص و وابسته. دولت نظارت کند؛ اما نظارهگر نباشد. در تئاتر اصفهان بیشازپیش بهدلیل کمبود امکانات و فضای نمایشی این موضوع احساس میشود.
شما بهعنوان یک هنرمند چه در زمینه سینما و چه تئاتر در اصفهان شناخته میشوید. ریشه کم تعداد هنرمندانی را که بهصورت متمرکز و پیوسته در حوزه کودکان فعالیت میکنند، در چه میدانید؟
بیشک سهلانگاری در تمام عرصهها از حمایت مالی گرفته تا نظارت کارشناسانه و نگاه عمیق در این حوزه باعث کمرمقی و ناکارامدی تئاتر کودک شده است و شاهد هستیم که هنرمندان اصفهانی به این عرصه کمتر ورود پیدا میکنند یا شاهد کوچ اجباری آنان به تهران هستیم. سهلانگاری در حوزه تئاتر کودک حساستر و بااهمیتتر است؛ چراکه مخاطب شما تأثیرپذیر و موشکاف و حساس است.
آیا اساساً چیزی به اسم ذائقه کودک در تئاتر وجود دارد؛ به این معنی که کودکان تنها قادر به درک و برقراری ارتباط با شکلهایی مشخص از تئاتر هستند؟
فکر میکنم در برخورد با کودکان استفاده از واژه ذائقه درست به نظر نمیرسد. کودکان نیازهایی دارند که در قالب هنر نمایش باید به آنها پاسخ داد. برای پاسخگویی به این نیازها هنرمند میتواند از اشکال مختلف هنر نمایش خلاقانه سود بگیرد. اینکه کودکان عموماً از نمایشهای موزیکال یا عروسکی لذت میبرند جای تردید نیست؛ اما برای برآوردن نیازهای کودک در قالب اثر هنری نباید محدودیت ایجاد کرد و توانایی درک کودکان را نادیده گرفت.
در تئاتر کودکان تبلیغات شهری را تا چه میزان در جذب مخاطب مؤثر میدانید؟
متأسفانه در حوزه تئاتر کودک تبلیغات خوبی انجام نمیشود و بهندرت شاهد آن هستیم که تابلوها و بیلبوردهای تبلیغاتی شهر اصفهان یک تئاتر کودک را پوشش دهد. تبلیغات تئاتر کودک در اصفهان بیشتر در شبکههای مجازی صورت میگیرد؛ حتی خبرگزاریها و رسانهها در شهر نیز انگار تمایل چندانی به پوشش آن ندارند و آن را فاقد ارزشهای هنری و خبری میدانند.
این روزها سینما دغدغه شماست یا نمایش؟ به شکلی دیگر اگر بخواهم پرسش خود را مطرح کنم باید بگویم: با توجه به سابقه فعالیتهای هنریتان بیشتر تمایل به حضور در عرصه کارگردانی دارید یا بازیگری؟
هردو. در درجه اول خود را یک بازیگر میدانم؛ ولی کارگردانی هم جذابیتهای خود را دارد. در هردو آفرینش وجود دارد؛ اما در کارگردانی شما معجزهگر هستید؛ بهطوریکه از یک متن که مبتنی بر کلمات است یک اثر بدیع خلق میکنید. با آرزوی موفقیت برای دکتر عیدی، مدیریت جدید سازمان فرهنگیتفریحی شهرداری اصفهان. امیدوارم سینما و تئاتر اصفهان به مدد سابقه مدیریتی و همینطور آموزشی ایشان شاهد پیشرفت هنر در اصفهان باشیم.